Slapen om te leven
Martine Vos
Slapen om te leven,
Heerlijke titel, vinden jullie ook niet? Gek, dat we dan in de Nederlandse taal; ‘ook niet?’ zeggen, eigenlijk zou daar moeten staan; ‘ook wel?’ Maar dat terzijde, we gaan nu onze neus niet in het groene boekje steken, maar we gaan onze neus in een heel ander zaakje steken…..
Slapen en leven, daar kan je heerlijk over wegdromen, of nachtmerries van krijgen. Je slaapt om te leven, draai dat maar niet om! Alhoewel, er zijn mensen die de vreselijke ‘slaapziekte’ hebben en dus letterlijk de dagen en nachten weg-slapen. Maar dat zijn uitzonderingen en daar zoomen we nu ook niet op in.
Eén derde van je leven breng je slapend door. Babies slapen ongeveer 15-17 uur per etmaal, daar kunnen sommige ouders alleen maar van dromen. Peuters en kleuters slapen tussen de 12-14 uur, héérlijk als je kwebbelende en stuiterende, maar o zo lieve dreumes een tukkie doet. Schoolkinderen en pubers hebben gemiddeld zo’n 9 uur slaap nodig, ze zijn al zo groot en willen zo veel, maar slapen is juist nu belangrijk. Volwassenen hebben 7 a 8 uur slaap nodig, echt? zo weinig? pffff, blijf liever een uurtje langer liggen, toch? Genoeg! Niet langer slapen! Daarmee schijn je je levensduur te verkorten. max 8 uur en daarmee Basta, hup uit bed…
Je slaapt om te leven en dat is echt waar. Een mens kan maximaal 10 dagen zonder slaap en dan sterft het lichaam. Een lichaam kan dus langer zonder eten dan zonder slaap. Iedereen weet wat een slechte nachtrust of een herhaaldelijk slechte nachtrust met je doet. Je bent moe, niet vooruit te branden, chagrijnig en wat niet al. Héél vervelend. Reuze belangrijk dus om goed te slapen. Juist daarover is al héél veel geschreven, gedacht en gedokterd. Er zijn slaap poli’s, slaap-trainingen, slaap medicatie, slaap hygiëne, slaap cursussen en wat niet al.
In de Bijbel vinden we een aantal soorten slaap terug. Dat begint al in Genesis waar de Heere God ‘een diepe slaap op Adam doet vallen.’ Adam valt dus diep in slaap en hij heeft geen idee wat er tijdens die slaap met hem gebeurt en wat hem te wachten staat! Abraham viel ook in een diepe slaap en ‘een grote schrik en duisternis viel op hem’ Dat was géén geruste slaap. Ook Jakob viel in slaap op de koele grond en een steen onder zijn hoofd, hij werd wakker en zei; ‘Gewisselijk is de HEERE aan deze plaats, en ik heb het niet geweten’. Sisera sliep ook héél diep, maar hij werd nooit meer wakker, daar had Jaël voor gezorgd, lees maar na in Richteren 4. Denk ook aan Saul met al zijn wachters, de koninklijke garde, om hem heen, David sneed een punt van zijn mantel af, maar ze sliepen diep. Een aantal Spreuken gaan ook over de slaap;’Hoe lang zult gij, luiaard, nederliggen? Wanneer zult gij van uw slaap opstaan?’ Ook Jona sliep diep, de opperschipper zei tegen hem:’Wat is u, gij hardslapende? De discipelen vielen in slaap uit verdriet, Eutichus viel in slaap uit vermoeidheid, Jezus zelf sliep, dwars door de storm, een diepe slaap. De berijmde psalm 89 spreekt over de ‘slaap des doods’
Slapen van uitputting, verdriet, gezonde moeheid, een diepe slaap een oppervlakkige slaap, een droomloze slaap, nachtmerries.
En dat allemaal op een matras en daar wilde ik het eigenlijk over hebben. Hoe belangrijk is het om een goed matras te hebben.
Ook over matrassen is al heel veel gedacht en geschreven. Latex, natuurlatex, koudschuim, traagschuim, pocketveren, paardenhaar, dikke of dunne matrassen, harde of zachte matrassen, topmatrassen, boxspring, lattenbodem, elektrische lattenbodem, etc
Maak daar maar eens een goede keuze in. Het raakt (bij Jan Modaal) de portemonnee en eenmaal gekozen, kan je eigenlijk niet meer terug. Zijn de adviezen in de winkel echt onafhankelijk? Wat houdt een ‘slaap DNA’ in? Je ziet door de matrassen het bed niet meer. Hoezo, eenvoudig slapen? Slapen is een kunst geworden. In deze jachtige tijd, vol prikkels, straling, herrie, flitsende beelden, is het steeds moeilijker om ‘s avonds in een diepe droomloze slaap te vallen!
Wij mensen zijn in 6000 jaar gigantisch ver van de natuur af komen te staan. We eten pitloze druiven en appels die na het doorsnijden niet bruin worden. We lessen onze dorst met suiker en smaakstoffen en noemen dat sap. We eten aardappels die resistent zijn tegen ziektes met bloemkool waar de bloemkool-mot niet aan komt en een stuk vlees wat op wonderlijke wijze aan elkaar blijft hangen. In de supermarkten zijn minstens 1 pad met kleurrijk snoep en 1 pad met geurrijke koek te vinden. We laten onze hersenen op hol brengen door flitsende beelden, we zien ongeveer 247 tot 3000 reclames per dag, filmpjes, foto’s, appjes, noem het maar op, en dat moet ons brein allemaal verwerken. Je zou er moe van worden, dus terug naar het matras.
Nu hebben wij een man ontmoet die slapen weer terug heeft gebracht naar het oorspronkelijke; naar de eenheid met de natuur. Een vitale man, fier rechtop, glimmende ogen, vol ideeën, plannen en idealen, al een eindje in de zeventig, maar nog bruisend van energie.
En zo komen we bij het matras, het matras van Frans en Wil, ‘Het meest besproken bed’ het matras wat we vinden bij Lavital in Zwaag, in Noord Holland.
Wat is er nou zo bijzonder aan dit matras en waarom en hoe is Frans hier in terecht gekomen? Nee, hij is er niet in terecht gekomen, hij heeft het met passie bedacht, opgezet en gerealiseerd.
Als jongen van 14 begon Frans in de bonthandel, na een aantal jaar had hij een eigen atelier en werkte zonder afval. In deze sector betekent dit, dat je heel secuur kan werken. Er kwam een taboe op bont en de zaak liep ten einde. Zo rolde hij in de matrassen en daar kwam hij vreemde zaakjes tegen. Stinkende zaakjes soms, schimmels in matrassen, lichaamszouten die matrassen wegvreten, mensen met rugklachten, nachtzweten en zo nog wat duistere dingen.
Hij deed wat onderzoek, en dat is wat Frans nog steeds graag doet, en kwam erachter dat de Nederlanders tot 1950 op natuurlijke materialen sliepen. Het matras was nog geen verdien-object. Het matras was een belangrijk onderdeel in huis en zorgde voor een goede nachtrust. De stand sliep op paardenhaar, dons of wol onder een wollen deken met linnen lakens en de Jan met de pet sliep op stro, hooi of zeegras onder ruwe katoen en wollen dekens. De soldaten sliepen op een strozak met een paardenharen deken.
De zakken maakten plaats voor de katoenen tijk gevuld met kapok, springveren, kokosvezels of erwtenschillen. Er kwamen echte matrassen en deze werden steeds verder geoptimaliseerd, maar alles met natuurlijk materiaal en gemaakt voor het leven.
Vanaf 1950 kwamen de schuimrubber matrassen op de markt, deze raakten erg in de mode en de oude matrassen moesten verdwijnen. De ontwikkeling van de matras werd verlegd van natuurlijk materiaal naar steeds meer chemische processen, het schuimrubber verging te snel, dus gifstoffen erin die dat tegenhouden, traagschuim en koudschuim werden ontwikkeld, zelfs ‘Natuurlatex’ kwam in opmars.
De natuurlijke matrassen werden weggezet als oeroude, vieze onhygiënische dingen.
Maar de nieuwe = plastic, mode bleek niet bestendig te zijn. Een matras is echt aan vervanging toe na 10 jaar. Wat doe je met deze gigantische berg milieu-onvriendelijke en giftige matrassen (Polyurethaan is echt giftig!) Tja….
Verder werken schuim matrassen als een spons en zuigen al het lichaamsvocht wat je ‘s nachts verliest (½ liter per nacht) op en kunnen dit niet afvoeren, verwerken of afbreken. Het hoopt dus op en in combinatie met de lichaamswarmte vormen zich schimmels in je matras, onder de tijk.
Frans dacht: ‘Waarom verkoop ik bedden die op den duur gaan schimmelen, ongezond zijn voor astma patiënten, rugklachten veroorzaken en voor nog veel meer problemen zorgen?’
Hij ging zich verdiepen in de natuurlijke materialen die vroeger werden gebruikt in matrassen. Hij kwam erachter dat ziekenhuizen gebruik maakten van zeegras. Zeegras zit vol met Jodium, dit is goed voor de luchtwegen en dood bacteriën. Ook werd wol gebruikt, wol neemt giftige stoffen op en breekt deze af. Paardenhaar is een restproduct van de leerlooier een natuurlijk materiaal wat met je lichaam mee-ademt en super sterk is. Dan is er nog de hennep vezel, deze veelzijdige vezel is voor veel doelen in te zetten, is makkelijk, relatief goedkoop en milieuvriendelijk te produceren.
‘Waarom wordt papier eigenlijk niet van hennep gemaakt, waarom moeten hier al die prachtige bomen voor sneuvelen, op 1 hectare grond past veel meer hennep dan bomen’. Zo gaan de gedachten van Frans en zo liet hij zijn gedachten gaan over de prachtige eigenschappen van wol, paardenhaar, hennep, katoen, zeegras, kamelenhaar en dons.
Frans had geen zin meer in de plastic verdien-matrassen die ook nog eens een gigantisch milieu probleem zijn. Hij ging zich meer en meer verdiepen in gezondheid en lichaamsprocessen die verstoord kunnen worden door chemicaliën. Hij koos ervoor om matrassen voor mensen te gaan maken en geen matrassen voor het geld. Matrassen die de aarde niet schaden, maar zo weer terug kunnen de natuur in als compost. (daar kom ik later nog op terug)
Zo begon Frans met het maken van bedden, geen massaproductie, geen gesjouw van de ene goedkope arbeidskracht naar de andere, wat meestal om duizenden kilometers gaat. Maar in de werkplaats een houten frame, veren voor de boxspring, natuurlijk biologisch materiaal voor het matras.
Frans wordt pas echt enthousiast als het gaat om de samenhang tussen lichaam en schepping. ‘Het lichaam zit zo ingenieus in elkaar en past perfect bij natuurlijk materiaal. Op plastic moet een lichaam zich de hele nacht verweren tegen de chemicaliën, wat gezondheidsklachten oplevert. 58% van de Nederlanders is chronisch ziek. Door volledig natuurlijke materialen als paardenhaar, katoen, wol en vlas te gebruiken, zijn de matrassen en boxsprings praktisch onverslijtbaar, hypoallergeen, dragen zij bij aan een ideale lichaamsondersteuning en verzorgen zij een optimale ventilatie voor een perfect bed-klimaat: warm in de winter; koel in de zomer; de oplossing tegen nachtzweten.’
Frans vindt het vreselijk dat de aarde steeds voller met plastic afval komt. Sowieso is afval vreselijk. Daarom is hij nu bezig om een bedrijfje op te zetten dat deze matrassen en de natuurlijke restmaterialen die overblijven na het knippen en snijden op maat, kan composteren. De zachte materialen worden geshredderd, dit fijne materiaal wordt vervolgens in kleine brokjes geperst, dit zijn pellets. Deze pellets zijn een prima compost voor op het land. Zo zorgen de oude matrassen ervoor dat er weer nieuwe matrassen kunnen groeien. Ook de oude of overige veren van de boxspring worden gesmolten en hiervan worden weer nieuwe veren gemaakt.
Terug naar slapen op het oermatras!
Terug naar het goede, gezonde en praktisch onverslijtbare matras.
Nu komt het mooie: Wij gaan met elkaar een oermatras maken, twee zelfs!
Dit hele proces kan je bekijken op het filmpje (hieronder) ook zal ik het héél kort beschrijven;
Heel simpel: Een kern en rand van kokos, daarop zeegras, daar steken we eerst onze neus in en voelen er herhaaldelijk aan, heerlijk! We maken een persoonlijk matras en knippen een stuk zeegras ter hoogte van de schouders er tussen uit en vullen dat op met paardenhaar, zo kunnen we beter op de zij liggen. Op het zeegras komt een laag hennep, ook daar steken we even onze neus in. Deze laag hennep wordt vastgelijmd op de kokosvezel. Het leuke is dat de lijm niet naar lijm ruikt, de lijm is op waterbasis, geurloos en biologisch afbreekbaar. Op de hennep laag komt het paardenhaar, weer die neus, maar paardenhaar ruikt niet echt naar paard, het voelt wel lekker zacht. Je kan net zoveel lagen paardenhaar op je matras leggen als je wilt. Hoe meer, hoe zachter je matras. (dat gaat voor ons niet op, want dan liggen we met de neus tegen het dak van de camper) Twee lagen paardenhaar, gepermanent paardenhaar, door de stevige krul in het haar is het veerkrachtiger en zachter. De haren zijn vastgezet op jute. Over het paardenhaar komt weer een laag hennep, dit om te voorkomen dat de eigenzinnige paardenharen door de wol omhoog gaan kruipen. Op de laatste laag hennep komt heerlijke zachte wol, ook hiervan kan je verschillende lagen op het matras leggen. De wol wordt aan de randen en zijkanten vastgelijmd op de kokosvezel. Dat ziet er al echt uit als een matras. We draaien het matras en doen precies hetzelfde ook aan de andere kant: knippen, ruiken, voelen en opbouwen.
Nu nog de tijk. De tijk is gemaakt van ongebleekte biologische katoen en wordt genaaid door een Vietnamees echtpaar een dorpje verderop. Alle producten komen trouwens uit de buurt of worden in de buurt op rollen gemaakt.
De tijk past perfect om het matras, prachtig, het geheel is een heerlijk geurend pakket.
Aan de zijkanten worden er nog knopen in gemaakt. Er wordt een gat (!) in het matras geprikt, touwtje met een doedeltje eraan er doorheen en een doedeltje aan de andere kant er stevig aan maken. Zo blijven de verschillende lagen perfect op elkaar!
Nu dan even testen, nee, je ploft niet in bed, je ligt op je matras. Volgens Frans horen we bij de ‘weekdieren-generatie’ en zijn we ‘plastic pudding’ gewend. Hij vertelt ook nog even dat er een kuil in het matras gaat komen. Een kuil is niet erg, het is net als een lederen schoen, deze gaat steeds fijner lopen naarmate de schoen naar je voet gaat staan.zo is het ook met dit matras. Slaapt Frans lekker op zijn oermatras? Zijn antwoord is, ‘nee, ik slaap niet lekker, maar wel goed en wordt uitgerust wakker.’Zijn vrouw Wil vult aan, ‘dat is dan wel weer lekker’
Welterusten,
Martine
